2020 - 2023
Bu projenin amacı 11-13. yüzyıllar arasında İslam dünyasında geliştirilen süreklilikçi ve parçacıkçı fizik teori modellerinin kuram, yöntem ve uygulama açısından aydınlatılmasıdır. Bu amaç etrafında proje Meşşai nitelikçi, kimyevî nitelikçi ve kelâmî parçacıkçı modellerin fiziksel evreni açıklarken hangi ölçüde yeterlilik, tutarlılık ve özgünlüğe sahip olduğunu göstermeyi hedeflemektedir. Bu doğrultuda bir ana ve üç alt proje hazırlanmıştır. Ana proje fizik teori modellerini kuram ve bilimsel açıklama yöntemi açısından inceleyerek bu modellerin temel yapısını ve ilkelerini aydınlatacak, Antik-Helenistik dönemden tevarüs ettikleri bilimsel birikime nispetle özgünlüklerini tartışacak ve alt projelerde incelenecek uygulamalı alanlardaki sonuçlar etrafında tutarlılık ve yeterliliklerini sınayacaktır. Birinci alt proje Mu‘tezîlî atomcu ve Eş‘arî-Yeni-Eş‘arî atomcu teorileri dikkate alarak kelâmî parçacıkçı fiziksel teori modelinin doğal fenomenleri tikel seviyede nasıl açıkladığı ve farklı fiziksel sorunları nasıl çözdüğünü araştıracak, parçacıkçı model içerisinde inşa edilen kuramsal ve yöntemsel çerçevenin tikel fenomenler alanında ne ölçüde takip edilip uygulandığını, tutarlılık kriteri etrafında test edecektir. İkinci alt proje, Meşşâî nitelikçi ve kimyevî nitelikçi teorileri dikkate alarak süreklilikçi fizik teori modelinin doğal fenomenleri tikel seviyede nasıl açıkladığı ve farklı fiziksel sorunları nasıl çözdüğünü araştıracak, süreklilikçi model içerisinde inşa edilen kuramsal ve yöntemsel çerçevenin tikel fenomenler alanında ne ölçüde takip edilip uygulandığını, tutarlılık kriteri etrafında test edecektir. Üçüncü alt proje süreklilikçi ve parçacıkçı modellerin olağanüstü sayılan doğal fenomenler alanını nasıl açıkladığını araştıracak ve kuram-uygulama tutarlılığını test etmenin yanısıra, farklı modellerin bu fenomenleri izah noktasındaki yaklaşımlarını karşılaştıracaktır.