2023 -
Teknolojinin hızla gelişmesi sebebiyle rekabetin iyice zorlaştığı üretim ortamlarında çizelgeleme, firmaların piyasada ayakta durabilmesini sağlayan en önemli faktörlerden biridir. Bir üretim ortamında işlerin çizelgelenmesi hammadde, makineler ve işgücünün verimli kullanımı açısından birçok karar sürecini içermektedir. Çizelgenin türü, üretim ortamına göre farklılık gösterir. Çizelgeleme problemleri arasında Melez Akış Tipi Çizelgeleme (MATÇ) problemi, en yaygın üretim ortamlarından biridir ve endüstriyel sistemlerde geniş bir uygulama alanına sahiptir. MATÇ genel anlamda, n adet işin aşamalardan geçtiği ve bu aşamalarda bulunan makinelerde işlendiği sistemlerden oluşmaktadır. Eğer bir sistemde her aşamada tek makine var ise sistem akış tipi olarak adlandırılır, en az bir aşamada birden fazla makine var ise bu sistem melez akış tipi olarak adlandırılır. MATÇ’de tüm işler aynı işlem rotasını izlemektedir.
MATÇ yapısında bulunan paralel makineler literatürde özdeş (identical) veya ilişkisiz (unrelated) olarak çalışılmıştır. Her işletme kendi içerisinde farklı sistem unsurlarına sahiptir, bazıları darboğaz bir makinenin bulunduğu aşamaya paralel özdeş bir makine daha ekleyerek bu problem ile baş edebilmektedir. Bazı sistemler, benzer işleri farklı sürelerde yapabilen ilişkisiz makinelere sahiptir (torna, freze, CNC gibi), bu makinelerin işleri işleme hızları farklılık gösterse de yoğun sipariş ortamına hızlı cevap verebilmek amacıyla işler bu makinelere farklı kombinasyonlarla atanabilmektedir. Bu sayede hem işlerin teslim tarihine yetişmesi hem de daha fazla sipariş karşılanmış olur. Ayrıca MATÇ sistemlerinde stokastik ve deterministik olarak kullanılan süreler, bu problemin çözümü için geliştirilen algoritmalar için farklı yaklaşımlar sağlamaktadır. Buna ek olarak, bir sistemde sıra bağımlı hazırlık süresinin olması problemin çözümü için uygulanacak yöntemin belirlenmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Her bir işin hazırlık süresi, işlerin sırasına bağlı olarak değişiyorsa bu sistem sıra bağımlı hazırlık süresine sahiptir. MATÇ konusundaki araştırma çalışmaları genellikle statik bir ortamı göz önünde bulundurarak üretilen çizelgeleri, makine arızası ve stokastik işlem süreleri gibi çok çeşitli stokastik belirsizliklere maruz kalan gerçek hayat üretim ortamlarında olanaksız hale getirmektedir. Bu nedenle son yıllarda stokastik sürelerle MATÇ probleminin çözümü konusundaki çalışmaların sayısı artmaya başlamıştır. MATÇ problemi, NP-zor problem sınıfına girmektedir.
