Özet Metin
Filozoflar genel olarak nefis meselesini, din ile felsefenin ortak konuları arasında görmüşler ve bu meseleyi bedeni yönetmesi açısından tabiat ilimlerinin, varlık olması bakımından ise metafizik ilminin kapsamında ele almışlardır. Onlara göre bedenin büyümesi, üremesi, düşünmesi, muhakeme etmesi gibi dışavurumlar sadece beden tarafından yürütülemez. Bu durum doğal olarak bedenden ayrı ama bedene birleşen ya da bedenin kendisine bitiştiği bir gücün varlığını da akıllara getirmektedir. Bu bakımdan Kindî, Fârâbî ve özellikle de İbn Sînâ’nın nefis hakkındaki birikimi bize Meşşâî filozoflarda nefis konusunun önemli bir yer işgal ettiğini göstermektedir. Bu makale nefis hakkındaki bu birikimin Gazzâlî boyutuyla tartışmaya açılmış belli kısımlarını ele alacaktır. Bilindiği gibi kelâm- felsefe tartışmalarının en önemli konusu Gazzâlî ile filozoflar arasındaki Tehâfüt eksenli tartışmalardır. Bu bağlamda nefslerin yeniden dirilişi, Tehâfüt içerisinde filozofların ve özellikle İbn Sînâ’nın tekfir ile itham edildiği bir mesele olunca, Tehâfüt tartışmalarında İbn Sînâ’nın nefis hakkındaki görüşlerinin açığa çıkarılmasını ve bu tartışmalarda Gazzâlî ithamının ne kadar doğru olduğunun belirlenmesini lüzumlu hale getirmektedir. Mevzubahis bu tartışmalar geniş perspektiften nefsin ölümden önce ve sonraki durumunu, dirilişin mahiyetini, bu konuda nakledilen üç yorumun değerlendirilmesini ve ruh göçünün geçersizliğini kapsamaktadır. Bu çalışma, bunlardan nefislerin bedenlere iadesi hakkındaki bazı tartışmaları irdelemekte ve bu konuda hem Gazzâlî’nin hem de İbn Sînâ’nın genel kanaatini ortaya koymaktadır.
Anahtar Kelimeler
Meâd, Gazzâlî, İbn Sînâ, Tehâfüt, Nefis.
Özet Metin
ÖZ: Fârâbî düşüncesinin temelinde din ile felsefenin uzlaştırılması yatmaktadır. Bu işi yaparken o, İslam’ın inanç esaslarından taviz vermeden, felsefenin temel ilkelerini kullanarak yeni bir düşünce tarzı geliştirme çabası içine girmiştir. Muallim-i sânî (İkinci öğretmen) unvanlıyla Aristo’yu şerh etmek gibi zor bir işe kalkışmış ve bunda da başarılı olmuştur. Fârâbî’nin düşünce tarzı, İslam inanç esaslarının özünü teşkil eden Allah’ın birliği (tevhid) ilkesini, felsefi bir yorum ile yeniden açıklamaktadır. Onun sıfatlar meselesine getirdiği izahata bakılacak olursa fi lozofumuz, klasik İslamî düşüncenin zâtî ve subûti sıfatlar olarak tartıştığı problemin, kavram çıkmazına hapsedilmiş bir Tanrı kabulüne sebep olduğunu düşünerek, Allah’a ait sıfatları, O’nun zâtına münhasır özellikleri olarak anlamıştır. Dolayısıyla Fârâbî sıfatların varlığına ilişkin kabulü, zât-sıfat ayrılığının aksine, varlık-mahiyet birlikteliği olarak kabul etmiştir. Sıfatlar meselenin, izafî bağlamda kavramların anlam yetersizliğiyle neticelendiğini gören Fârâbî’ye göre, Allah’ın birliği bütün âlemin varlık sebebini açıklamakta, birlikten taşan çokluk ise birliğin kendisini ispat etmektedir. Anahtar Kelimeler: Fârâbî, Tevhid, Allah’ın sıfatları, Felsefe, Din, Uzlaşı, Akıl, Sudûr.ABSTRACT: The central concern of al-Fârâbî’s thought is to reconcile religion and philosophy. While making this effort, he tried to develop a new way of thinking by using the main principles of philosophy without any concessions to the principles of Islamic belief. He set a diffi cult target like expounding Aristoteles with the title of Muallim-i Sânî (Second teacher), and he became successful. Fârâbî’s way of thinking that appears within this context is to re-explain the principle of Allah’s uniqueness (amalgamation), which constitutes the core of Islam’s principles with a philosophical İnterpretation. Considering his explanation of matter of adjectives our philosopher thought that the problem discussed by the classic Islamic thought as subjective and essential adjectives caused the acceptance of God confi ned to a conceptual knot and considered the adjectives that belong to Allah as traits exclusive to Allah. Accordingly, Fârâbî accepted the consideration related to the existence of adjectives as the existence-structure unity contrary to the subject-adjective separation. According to Fârâbî who saw that the matter of adjectives resulted in the semantic inadequacy of the concepts in the relative sense, Allah’s uniqueness explains the existence reason for the whole universe and the superiority out of the uniqueness proves the uniqueness itself. Keywords: Fârâbî, Amalgamation, Adjectives of Allah, Philosophy, Religion, Reconciliation, Mind, Emanation.
Anahtar Kelimeler
Farabi, Tevhid, Allah‘ın sıfatları, Felsefe
Özet Metin
Bu çalışma Gazzâlî’nin Tehâfütü’l-Felâsife adlı eserinde İbn Sînâ’ya karşı yapmış olduğu ithamları ele almayı ve bunu yaparken de meseleyi aydınlatacak bazı kavramları -her iki düşünürün bu kavramlara verdiği anlamları göz önünde bulundurmak kaydıyla- incelemeyi amaç edinmektedir. Felsefe-kelâm tartışmalarının seyri açısından Gazzâlî’nin İbn Sînâ’ya karşı yaptığı haklı veya haksız ithamları incelemek ve mümkün olduğunca berraklaştırmak için kaleme alınan bu makale kıdem (zâtî ve zamânî), hudûs, irâde, imkân ve sudûr kavramları etrafında konunun önemine binaen kısa ve net bilgiler verecektir. Gazzâlî’nin Tehâfütü’l-Felâsife adlı eserinde yaptığı filozof eleştirisi, genel itibariyle bakıldığında İslâm düşüncesinin önemli tartışma konularından biri olmuş ve İslâm felsefesinin önemli kavramlarının yeniden değerlendirilmesine fırsat vermiştir. Bu makale, hem Gazzâlî’nin hem de İbn Sînâ’nın, yukarıda bahsi geçen kavramlara verdiği anlamları değerlendirirken, sınırlılıkları çizilmiş alan kapsamında kalmak kaydıyla, alıntılardan faydalanmaktadır. Yapılan karşılaştırmalı nakiller gösterecektir ki, makalenin incelediği kavramlara eleştirel boyutta yeni anlamlar yüklenmekle beraber, zaman zaman da yanlış anlamlar yüklenmiştir. Yüklenen anlamlar, aynı zamanda, Gazzâlî’nin Tehâfütü’l-Felâsife adlı eserinde İbn Sînâ’yı eleştirisinin sınırlılıklarını da çizmektedir. Anahtar Kelimeler: Kıdem, hudûs, irâde, imkân, sudûr Abstract The aim of this study is to evaluate Ghazali’s accusations towards İbn Sina in his work called “Tehafüt al-Felasife” in a philosophical level. While doing so, the study aims to analyze various important concepts through which it would be possible to shed light on the subject, taking into consideration the meanings attributed to these concepts by both thinkers. In terms of the course of discussions between philosophy and theology, this article which has been written out in order to analyze and clarify Ghazali’s accusations towards Ibn Sina, whether rightful or not, will provide clear and brief information considering the significance of the subject with the concepts of eternity (essential or temporal), temporal origination (huduth), will, possibility and emanation. When examined in general terms, the criticism by Ghazali in his Tehafüt al-Felasife has been one of the most important matters of debate and also has paved the way for revaluation of the basic concepts in Islamic Philosophy. While evaluating the meanings of the aforementioned concepts attributed by both Ghazali and Ibn Sina, this article makes use of citations within the borders of these concepts’ common usage. Comparative conveyings in the study will show that, even if further meanings have been attributed to the concepts examined by the article in critical aspect, wrong meanings have also been attributed occasionally. Attributed meanings also draw the frame of Ghazali’s criticism of Ibn Sina in his work Tehafüt al- Felasife. Key Words: Seniority, temporal origin (huduth), will, possibility, emanation.
Anahtar Kelimeler
Gazali İbn Sina, Tehafüt, Felsefe, Kelam
Özet Metin
Bu makalenin yöntemi Gazâlî’nin Tehafüt’ü bağlamında, genelde filozofları, özelde ise Farabi ve İbn Sînâ’yı küfür ile itham ettiği metinleri ayrıştırıp, bunları İbn Sînâ’nın ilgili metinleriyle eşleştirmektir. Bunu yaparken konu, ikincil kaynaklarla da zenginleştirilecektir. Burada dikkate değer önemli bir vurgu ise Gazâlî’nin filozoflar ibaresinden kastıyla Farabi ve İbn Sînâ’yı eleştireceğini ifade etmekle beraber, Tehafüt’teki eleştirinin neredeyse tamamında kastedilen kişinin İbn Sînâ olmasıdır. Bu durumun en net kanıtı Gazâlî’nin Tehafüt’ündeki metin nakilleri ile İbn Sînâ’nın eserlerindeki ifadelerin benzerlik ve bir birini tamamlayıcılık arz etmesidir. Bu sebeple, bu makale, Gazâlî’nin Tehafüt’ünde geçen ‘filozoflar’ ibaresi ile genellikle İbn Sînâ’nın kast edildiğini kabul edecektir. Sonuç olarak, bu çalışmanın iki ana aktörü, Gazâlî ve İbn Sînâ’dır. Ayrıca bu çalışma, Gazâlî penceresinden İbn Sînâ’yı incelemekten ziyade, İbn Sînâ’dan getirilen cevapların sunumuyla Gazâlî’nin felsefeye bakışına, bir itiraz ve bir ıslah olacaktır. Anahtar Kelimeler: Gazâlî, İbn Sînâ, Tehafüt, Tekfir, Üç Mesele, Alemin Kıdemi, Alemin Hudusu, Tümel, Tikel, Haşir, Aristoteles. Abstract: The aim of this study is to distinguish the text within Tehafüt where al-Ghazali accuses Farabi and Ibn Sina of denial and to match and compare it to related writings of Ibn Sina. The article will be enriched with the use of secondary sources. What is worth emphasizing at this point is that in almost all of the critical remarks al-Ghazali makes in Tehafüt, he refers specifically to Ibn Sina. The clearest evidence comes from the exemplary texts al-Ghazali uses in Tehafüt and their undeniable similarity and complementarity to the writings of İbn Sînâ. For this reason, this paper will presume whom al-Ghazali calls “the philosophers” in his Tehafüt refers to Ibn Sina thus, the protogonists of this article happen to be the two mentioned scholars. Rather than examining Ibn Sina from the perspective of al-Ghazali, this study will additionally constitute an objection to and a correction of al-Ghazali’s philosophical stance with the use of answers provided by Ibn Sina. Key Words: al-Ghazali, Ibn Sina, Tehafüt, to Fall into Unbelief, Three Issues, the Eternity of the Universe, Creation of Universe Universal, Particular, Resurrection, Aristotle.
Anahtar Kelimeler
Özet Metin
Gazzâlî, Tehâfüt’ün birinci delilinin ikinci meselesinde genelde filozofları, özelde ise İbn Sînâ’yı âlemin kıdemi ana başlığı çerçevesinde tenkit etmiştir. Özellikle bu bölümün konu bağlamında, İbn Sînâ ile Tanrı’nın kudretini ve etki alanını sorgulayan bazı fırka, grup ve görüşlerin arasındaki tartışmaları filozofların dilinden aktarmıştır. O, bu tartışmalarda, bahsi geçen fırka ve görüşler hakkında herhangi bir isim belirtmemiş ve bir îmâda bulunmamış olsa da bizdeki kanaat Tehâfüt’ün bu bölümündeki tartışmanın, İbn Sînâ ile Ehl-i Ta’tîl ismiyle tanınmış, Allah’ın kudretini sorgulayan muattıla arasında cereyan ettiği yönündedir. Çünkü İbn Sînâ’nın ilgili eserlerindeki ifadeleri ile Gazzâlî’nin Tehâfüt’teki iddialarının birbirlerinin benzeri ya da tamamlayıcısı olduğu görülecektir. İşte bu makale bu konudaki Gazzâlî eleştirisinin ne kadar tutarlı olduğunu tartışmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Gazzâlî,İbn Sînâ,Muattıla,Dehriyye,Alemin Kıdemi
Özet Metin
Öz Bu makale G-J.zili.‘cinTehôjiilii‘I-Felaıift eserinde yer verdiği filozoflar ile kelamcılar arasında meydana gelen tartışmaları ayrıştırmayı amaçlamaktadır. Tehafüt genel itibariyle Gazali‘nin filozof eleştirisinden oluşan tahlili zor bir kitaptır. O, bu kitaptaki amacını belirlerken, filozofları hemen her türlü yöntemle eleştireceğini ve her tür fırka ve grubun görüşleriyle onları çürüteceğini iddia etmektedir. Bu iddiasını gerçekleştirmek isteyen Gazali, Tehafüt içerisinde kelamcılardan da destek almakta ve filozofları eleştirmektedir. Kelamcıların doğru yolda olmadığını Munkız‘da defaatle tekrarlayan Gazali, filozofları kelamcılardan daha tehlikeli bir grup olarak görmektedir. Anahtar Kelimeler: Gazali, Tehafüt, Filozoflar, Kelamcılar.
Anahtar Kelimeler
Özet Metin
İslam düşüncesinin yayılış süreci, bu düşüncenin içerisinde fikir üretenlerin çatışması ya da uzlaşması üzerinden var olmuş ve var olmaya devam etmektedir. Malum olduğu üzere İslam düşüncesi, kapsamı en genişi felsefe olmak üzere bütün bir ilmî süreci içinde barındırmaktadır. Bu kapsam, özellikle din-felsefe uzlaşısı ya da uzlaşamazlığı tartışmalarını ziyadesiyle öne çıkartmış, felsefî düşüncenin geleceği bir bakıma bu uzlaşının sonucuna bağlanmıştır. Bu konudaki en önemli aktör Ebû Hamîd el-Gazzâlî (ö. 1111)’dir. Bir dönüm noktası olarak kabul edilen Gazzâlî’nin, cedelî yöntemle gerçekleştirdiği, içinde polemik barındıran Mekâsîdu’l-Felâsife, Tehâfütü’l-Felâsife ve el-Munkîz mine’d-Dalâl merkezli filozof eleştirisi, bazen bir kısım Gazzâlî taraftarlarınca felsefenin sonu olarak algılanmış, bazen de Gazzâlî’nin yaptığı işin yanlışlığı üzerinden hemfikir düşüncelerin doğmasına sebebiyet vermiştir. Gazzâlî’nin felsefî düşünceye karşı yaptığı hamle kanaatimizce üç temel argümanın tartışılmasını mümkün kılmaktadır. Öz olarak bu çalışma, bu argümanların geçerlilik ve işlevsellik bakımından tarihsel ve düşünsel sürecini tartışacaktır. Bunlardan ilk ikisi, çok bilinen ve birbirine zıt gibi görünen İslam’da felsefi düşüncenin, iki farklı gelişim sürecinin kaynaklığını yaptığını iddia eder. Üçüncüsü ise bir yönüyle az bilinen, diğer yönüyle daha kucaklayıcı ve daha mantıksal zeminde karşılık bulan bir argümandır. Bu argümanlardan ilki Gazzâlî’nin filozoflarla mücadeleye girişmesinin ardından felsefî düşüncenin sona erdiği iddialarının geçerliliğini tartışmaktadır. İslam düşüncesi içerisinde din-felsefe uzlaşısı üzerinden hareketle gelişen İslam felsefesi Gazzâlî’nin cedel mantığı ile yazılmış eserlerinde ve düşünce sisteminin genel paradigmalarıyla filozofları tenkit etmesi neticesinde felsefî düşüncenin inkıtaya uğraması ya da son bulması iddiası bu argümanın temel dayanağıdır. Bir kısım oryantalistler tarafından da şiddetle kabul edilen ve özellikle İslâm’ın felsefî düşünceyi hazmedemediği gibi bir yanlışa sürüklemek gafletini uyandıran bu argüman, aslen Ebü’l-Velîd Muhammed İbn Rüşd (ö. 1198)’ün Tehâfüt et-Tehâfüt ve Faslu’l-Makâl eserlerinde bilhassa tartışılmış ve nihai zeminini bulmuştur. Burada Gazzâlî’yi ve yeri geldikçe de filozofları eleştiren İbn Rüşd, felsefe ile din arasındaki uzlaşıyı felsefeyi ortadan kaldırarak değil, dinin hâkimiyetini ve idrakini sağlamada felsefeyi kullanarak gerçekleştirmiştir. İkincisi Gazzâlî’nin filozof eleştirisinin, felsefeyi bitirmekten ziyade kelâma yaklaştırdığını, artık kelâmın varlık sahasının felsefenin kuşatımına girdiğini iddia etmektedir. Elbette bu argüman, felsefenin kelâmın ilgi alanına girdiği şeklinde de yorumlanabilmektedir. Aslen Gazzâlî, tenkitleriyle muayyen bir manadaki felsefeyi yani Aristo felsefesini hedeflemiş, bu felsefenin İslâmî görüşe uygun olamayacağını göstererek yeni bir felsefe aramaya gidecek yolu açmıştır. Gazzâlî’nin açtığı kelâm-felsefe tartışmalarına sebebiyet veren bu çığır İslâm’da felsefî düşünceyi tam olarak sona erdirmemiş, bilakis Meşşâî felsefenin öncülüğünü yaptığı din-felsefe uzlaşısı temelli İslâm felsefesini Platoncu, Aristocu ve Yeni Eflatuncu kökenlerden uzaklaştırarak İslam kelâmının içinde temsil edilmesine sebebiyet vermiştir. Bu durum Gazzâlî’den sonra Fahreddîn er-Râzi (ö. 1210) ile bir ivme kazanmış, Osmanlı döneminde ise felsefeleşmiş kelam başlığı ile tasavvufu da içine alarak bütün bir imparatorluğun düşünce sistemini şekillendirmiştir. Sonuncusu ise felsefe-kelâm işbirliğinin karşısında felsefe-tasavvuf birlikteliğini daha çok önemseyen, kökeninde İbn Sînâ’cı düşünce sistemi olan ve geniş coğrafyalarda hâkim unsura dönüşen bir düşünce hareketidir. İbn Sînâ’nın değerinin anlaşılması ile sonuçlandığına dair kanaat getirdiğimiz bu argümanın iddiası çeşitli coğrafi kanallar ve farklı disiplinlerin katkısıyla İbn Sînâ felsefesinin Şihâbüddîn Yahya es-Sühreverdî el-Maktûl (ö. 1191), İbnü’l-Arabî, Ebû Ca’fer Nasîrüddîn el-Hasen et-Tûsî (ö. 1274) ve Ebü’l-Meâlî Sadreddin b. Yusuf Konevî (ö. 1274) gibi tasavvufî yönü güçlü kişilerce özellikle Anadolu’da olmak üzere birçok bölgede yaşamasına ve yaygınlaşmasına katkıda bulunduğunu ortaya koymaktır. Özetle kastımız şudur: Gazzâlî’nin filozofları tenkit ile başlattığı eleştiri süreci, aslında onun felsefî düşünceyi bitirdiği ya da onu tabiatı bakımından değiştirip kelamın içerisine hapsederek sona erdirdiği iddiası tam olarak doğru kabul edilemez. Aksine Gazzâlî’nin bu tenkidi İbn Sînâ’nın düşünce sisteminin daha çok yayılmasına, onun takipçilerinin birçok coğrafyada din ve hikmet ilişkisi üzerinden fikir neşretmesine zemin hazırlamıştır. Bu bağlamda Gazzâlî eleştirisi, eleştirinin merkezini büyütmüş, benzetmeden isabetle felsefe ağacının budanması ağacın verimini arttırmıştır.
Anahtar Kelimeler
Felsefî Düşünce, Kelâm, Meşşâî Felsefe, Gazzâlî, İbn Sînâ, Philosophical Thought, Islamic Theology,
Özet Metin
Gaybî, öncelikle bir tasavvufçudur. Fakat Osmanlı döneminin ilmi yapısına uygun olarak tasavvufçu kimliğini eserlerinde belirgin hale getirmekle beraber, kelam ve felsefeye ait tartışmaları da görmezden gelmemiştir. Özellikle Allah’ın Birliği, zat ve sıfatları gibi konularda felsefe ve kelam penceresinden bakarak akıl yürütmelerde bulunmuştur. Biz felsefeyle uğraşanlar, genel olarak Osmanlı dönemini, -özelde Gaybî’nin yaşadığı 17. Yüzyıl da dâhil olmak üzere,- daha çok kelam ve felsefe ilişkisi bağlamında incelemekteyiz. Gaybî ve mevzubahis risalesinden anlaşılmaktadır ki, mutasavvıflar da kelamcı ve felsefecilerle aynı kumaşı dokumaktalar. Hepsinin ortak noktası Allah’ı anlamak, tanımak ve O’ndan çıkan ilmi öğrenmektir. Her bir disiplin bunu kendi yöntemleriyle yapmakta ve fakat birbirlerinden bağımsız da çalışmamaktadırlar. Biz belki bu günün literatürü gereği o kişileri kelamcı, filozof ya da mutasavvıf olarak değerlendirmekteyiz. Yazdıklarıyla ve anlattıklarıyla muhitini aydınlatan bu kişilerden birisi de Kütahyalı bilge şair ve düşünür Sunullah-ı Gaybî’dir. O, kelam ve felsefenin tartışmalarına uzlaşı dilini kullanarak müdahil olmuş, kendisini daha çok tasavvufun ve edebiyatın hoşgörü ekseninde ifade etmeyi tercih etmiş önemli bir şahsiyettir. Bu sebeple, böyle sentez bir dönemde Gaybî’yi anlayabilmek için öncelikle dönemin kelâmî-felsefi arkaplanına bakmak gerekir.
Anahtar Kelimeler
Felsefe, Amel, İlim, Gaybi, Risale
Özet Metin
Anahtar Kelimeler
Özet Metin
Anahtar Kelimeler
Özet Metin
Anahtar Kelimeler
Özet Metin
Anahtar Kelimeler
Özet Metin
Anahtar Kelimeler
Özet Metin
Bu çalışma öz olarak Sicilya Kralı II. Friedrich tarafından cevabını vermek üzere İbn Seb’în’e yöneltilen dört felsefî sorunun ilkini yani âlemin kıdeminin Aristo tarafından niçin kabul edildiğini ve bunun gerekçesinin geçerliliğini sorgulamakta ve bu sorunun İbn Sînâ felsefesindeki izlerini sürmektedir. İbn Seb’în’in, bu meselede Kral’a verdiği cevap çeşitli aşamalardan geçerek teşekkül etmektedir. Onun felsefî düsturu hakkında bilgi veren bu aşamalar felsefenin sahip olması gereken usulüne dair önemli bilgiler içermektedir. İbn Seb’în sorulan soruya vereceği cevabı hazırlarken özellikle felsefî bir zemin oluşturmakta, en başta sorunun sorulma şeklini düzeltmekte, akabinde Aristo’nun nasıl anlaşıldığını ve nasıl anlaşılması gerektiğini açıklamaktadır. İbn Seb’în kralın ilk sorusuna Aristo’dan on bir burhan getirmektedir. Bu burhanlar birbirleriyle bağlantı kurularak ve birbirini izleyen bir sıradüzen ile anlaşıldığında sorunun cevabı teşekkül etmektedir. Biz bu çalışmamızda Aristo’nun İbn Seb’în tarafından aktarılan ve yorumlanan burhanlarına İbn Sînâ’nın burhânî katkısını da ekleyecek, bir nevi İbn Seb’în’de Meşşai felsefenin izlerini süreceğiz.
Anahtar Kelimeler
İbn Seb‘in, Aristo, İbn Sina, Felsefe, Alemin Kıdemi
Özet Metin
Anahtar Kelimeler
felsefe, kelam, Hocazade, Tehafüt, İslam Felsefesi, Osmanlı
Özet Metin
ÖZ: Fârâbî düşüncesinin temelinde din ile felsefenin uzlaştırılması yatmaktadır. Bu işi yaparken o, İslam’ın inanç esaslarından taviz vermeden, felsefenin temel ilkelerini kullanarak yeni bir düşünce tarzı geliştirme çabası içine girmiştir. Muallim-i sânî (İkinci öğretmen) unvanlıyla Aristo’yu şerh etmek gibi zor bir işe kalkışmış ve bunda da başarılı olmuştur. Fârâbî’nin düşünce tarzı, İslam inanç esaslarının özünü teşkil eden Allah’ın birliği (tevhid) ilkesini, felsefi bir yorum ile yeniden açıklamaktadır. Onun sıfatlar meselesine getirdiği izahata bakılacak olursa fi lozofumuz, klasik İslamî düşüncenin zâtî ve subûti sıfatlar olarak tartıştığı problemin, kavram çıkmazına hapsedilmiş bir Tanrı kabulüne sebep olduğunu düşünerek, Allah’a ait sıfatları, O’nun zâtına münhasır özellikleri olarak anlamıştır. Dolayısıyla Fârâbî sıfatların varlığına ilişkin kabulü, zât-sıfat ayrılığının aksine, varlık-mahiyet birlikteliği olarak kabul etmiştir. Sıfatlar meselenin, izafî bağlamda kavramların anlam yetersizliğiyle neticelendiğini gören Fârâbî’ye göre, Allah’ın birliği bütün âlemin varlık sebebini açıklamakta, birlikten taşan çokluk ise birliğin kendisini ispat etmektedir. Anahtar Kelimeler: Fârâbî, Tevhid, Allah’ın sıfatları, Felsefe, Din, Uzlaşı, Akıl, Sudûr.ABSTRACT: The central concern of al-Fârâbî’s thought is to reconcile religion and philosophy. While making this effort, he tried to develop a new way of thinking by using the main principles of philosophy without any concessions to the principles of Islamic belief. He set a diffi cult target like expounding Aristoteles with the title of Muallim-i Sânî (Second teacher), and he became successful. Fârâbî’s way of thinking that appears within this context is to re-explain the principle of Allah’s uniqueness (amalgamation), which constitutes the core of Islam’s principles with a philosophical İnterpretation. Considering his explanation of matter of adjectives our philosopher thought that the problem discussed by the classic Islamic thought as subjective and essential adjectives caused the acceptance of God confi ned to a conceptual knot and considered the adjectives that belong to Allah as traits exclusive to Allah. Accordingly, Fârâbî accepted the consideration related to the existence of adjectives as the existence-structure unity contrary to the subject-adjective separation. According to Fârâbî who saw that the matter of adjectives resulted in the semantic inadequacy of the concepts in the relative sense, Allah’s uniqueness explains the existence reason for the whole universe and the superiority out of the uniqueness proves the uniqueness itself. Keywords: Fârâbî, Amalgamation, Adjectives of Allah, Philosophy, Religion, Reconciliation, Mind, Emanation.
Anahtar Kelimeler
farabi, tevhid, sıfatlar,
Özet Metin
Anahtar Kelimeler
Gazali, İbn Sina, Tehafüt, Felsefe, Kelam
Özet Metin
Anahtar Kelimeler
Özet Metin
Anahtar Kelimeler
Özet Metin
Anahtar Kelimeler