Sosyal Kredibilite
İlk Söz: "Şirketlerin ve siyasilerin insan beynini hacklemeyi
öğrendiği bu dönemde küresel dünya kişisel tutum ve
ahlakımız üzerine eşi benzeri görülmemiş bir baskı yaratıyor.
Her birimiz her yeri kaplayan sayısız örümcek ağına
yakalanmış durumdayız. Bu ağlar hareketlerimizi
sınırlamakla birlikte en ufak bir kıpırdanışımızı
bile çok uzak istikametlere iletiyor.
Gündelik alışkanlıklarımız dünyanın öbür ucundaki
insanların ve hayvanların hayatını etkiliyor ve
kimi kişisel tavırlar beklenmedik şekilde tüm dünyayı
ayağı kaldırabiliyor."
Teknoloji, günümüz insanının hayatının ayrılmaz bir parçasıdır.
Çoğu insan, teknolojik aletlere sahip olmakla
birlikte bunların olmadığı bir yaşamı da tasavvur edememektedir.
Dünya nüfusunun % 60’ı telefon kullanmakta ve
bu nüfusun % 49’u sosyal medyada da
yer almaktadır (Statista Research Department,
2020 ve Clement, 2020).
Teknolojik aletler aracılığıyla insanlar,
çeşitli mecralarda sesini duyurabilmekte ve
yaşanan olaylar karşısında daha aktif bir
tutum sergileyebilmekte..
Bu yüzden teknoloji sayesinde insanların
görece özgürleştiği düşünülebilir.
Ancak teknolojiyle birlikte insanoğlu hiç olmadığı
kadar kontrol altında ve sandığı
kadar da özgür değil.
1978'de ekonomisini dışa açmaya ve reform yapmaya
başlayan Çin, , Covid-19 nedeniyle ertelediği ve
halen gönüllülük esasına
dayalı olan Sosyal Kredi Sistem” (SKS) ne
tüm vatandaşlarını ve
şirketleri sisteme dahil etmeyi ve zorunlu
hale getirmeyi hedefliyor.
Bu sistemle Çin;
Özel işletmeler ve devlet kurumları dahil olmak
üzere,
büyük veri (Big Data) işleme, yapay zekâ,
yüz tanıma teknolojileri, sosyal medya kullanımı,
nesnelerin interneti gibi)
çeşitli yöntemlerle bireylerin ve
şirketlerin davranışlarını
izleyerek
bir dizi dijital platformdan elde edilen verileri
belirlenen kriterlere göre analiz ederek
şirket puanlarına dönüştürüyor.
Bu puanlama sonucunda ödül-ceza yöntemi
uygulamayı öngörüyor.
Bu sistem, kırmızı ışıkta geçmek,
sigara içilmeyen bölgelerde yapılan yasak
ihlalleri ,borcun, vergilerin zamanında
Ödenmemesi, Ortak iş yapılan işletmelerin yükümlülüklerini
yerine getirmemesi ve Çevre koruma
gereksinimlerini karşılanmaması vb.
davranışlar uçak, gemi ve tren seyahati engelleme,
bankadan kredi alımını engelleme,
otellerde kalmayı engelleme,
internet hızının düşürülmesi ya da engellenmesi
vb bir dizi yaptırımlarla
cezalandırılırken,
ödemelerini zamanında yapma ve
toplumsal sorumluluk projelerinde gönüllü
yer alma gibi davranış biçimleri teşvikler,
vergi / gümrükleme işlemlerinde
kolaylık , düşük faizli kredi olanağı,
iş yerinde terfi alabilmesi vb
motivasyon
kaynakları ile mükafalandırarak teşvik ediyor..
Sistem pek çok kişi tarafından
Distopyan dizi Black Mirror'un "Nosedive"
bölümüne de benzetilirken
Batılı gözlemciler ve medya tarafından ise bu sistem,
Özel hayatın ihlali olarak değerlendiriyor ve
bir tehdit olarak George Orwell’ın
“Bin Dokuz Yüz Seksen Dört”
adlı kitabına
atıfta bulunuyor.
Ve Orwellci bir proje olarak
nitelendiriyor.
Bu arada,
dijital platform, sadece sosyal medya ve
e-mail hesapları gibi kişiye özel dijital
kullanım alanlarıyla sınırlı değil.
bireylerin hangi internet sitelerinde dolaştığı,
ne gibi ifadeler kullanarak internette arama yaptığı,
telefon görüşmelerinin içeriği de
puanlama da önemseniyor.
Tibet ve bağımsızlık kelimeleri yan yana
kullanılarak yapılan bir arama ya da Tiananmen 1989
Ya da Uygur Türkleri
ifadesiyle bilgi aramak başa çok ciddi belalar
açabilme potansiyeline sahip.
Bu notumuz şimdilik burada kalsın.
Bu sistemi.
Her bir bireyin alışveriş alışkanlıklarından,
sosyal kurallara uyum becerisine kadar tüm verilerin
analiz edilerek hesaplanan
"Sosyal Kredibilite Puanı/ topluma katkı puanı” esas alan sistem ötesi bir proje
Bu arada;
Bu ülkede; İnternet Ağı Bilgi Merkezi'nin (CNNIC) anketine göre,
internet kullanım oranı Haziran 2022 ayı itibarıyle
yüzde 74,4'e çıkmış.diğer bir deyişle
yaklaşık 1,05 milyara ulaşmış.
İyi güzel de bu bilgiler bize bu ülkede
Dijital dünyanın içinde yer almayanlara
ödül ya da ceza nasıl veriliyor?
Sorusunu akla getiriyor.
Dijital dünyanın içinde yer almayan
bireylere ne ödül, ne de ceza mekanizmasına dahil değil.
Hiç bir kategoride yer almayan bu bireyler, doğal olarak
adalet, eşitlik, fikir özgürlüğü, v.b. konuları tartışmalara
kapı aralarken, bu tartışmalar başka handikaplara yol açıyor.
.Çin’in sosyal kredi mekanizmasının amacı başka big data
kullanımına dair niyet de farklı.
internet ya da diğer ifadeyle world wide web,
tüm dünyayı birbirine bilgi ve
iletişim ağı ile bağlamayı hedeflerken çin’deki sosyal kredi sistemi ile ,
” big brother” tarzı bir distopik totaliter rejime
evrilip evriliyemiyeceğini tartışıyoruz.
Son Söz
Finansal kriz, demokrasilerin durumu ve
gelişmiş ülkelerde yayılan ve
derinleşen Endüstri 4.0 ve Toplum5.0
uygulamalarının geleceğin sosyal,
siyasi ve ekonomik koşullarıyla doğrudan ilgili.
Serbest piyasa ekonomisi (kapitalizm),
son 25 yılda geldiği kısır döngüden başka
sorunlu bir noktaya ilerleyeceği tartışmasız bir gerçek.
Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki
bağlantılar belli noktalarda kopacak.
Gelişmiş ülkelerin gelişmekte olan ülkelerin
vasıfsız işgücüne gereksinimi azalacak.
Fakat, doğal kaynakların kullanımı anlamında
ikili bağlantılar kuvvetli olarak devam ediyor olacak.
O noktada, karşılıklı pazarlıklar ve
anlaşmalar ile ilişkiler yeniden tanımlanıyor olacak.
Saygılarımla
Sağlıcakla kalın…
"Şirketlerin ve siyasilerin insan beynini hacklemeyi öğrendiği bu dönemde küresel dünya kişisel tutum ve ahlakımız üzerine eşi benzeri görülmemiş bir baskı yaratıyor.Her birimiz her yeri kaplayan sayısız örümcek ağına yakalanmış durumdayız. Bu ağlar hareketlerimizi sınırlamakla birlikte en ufak bir kıpırdanışımızı bile çok uzak istikametlere iletiyor.Gündelik alışkanlıklarımız dünyanın öbür ucundaki insanların ve hayvanların hayatını etkiliyor ve kimi kişisel tavırlar beklenmedik şekilde tüm dünyayı ayağı kaldırabiliyor." 21 Yüzyıl için 21 Ders Yuval Noah Harari
Çin'de geliştirilen yazılım ile herbir bireyin "Sosyal Kredibilite Puanı" ile alışveriş alışkanlıklarından, sosyal kurallara uyum becerisine kadar tüm veriler ile analiz edilerek topluma katkı puanı hesaplanıyor. Program, 2020 yılına kadar ülke çapında tam olarak faaliyet gösterecek, ancak ülke genelinde milyonlarca insan için şu an pilot uygulanıyor.
Çin'in sosyal kredi sistemine göre kredisi düşük olan vatandaşların seyahat etmesi, bankadan kredi alması ve otellerde kalması engelleniyor.
Çin’in sosyal kredi sistemi şimdiden 11 milyon uçuşa ve 4 milyon tren yolculuğuna müdahale etti. Sosyal kredisi düşük olan vatandaşların seyahat etmesi engellendiği gibi bazılarının bankadan kredi alması ve otellerde kalması engellendi. Hatta bazı vatandaşların internet hızı düşürüldü. Çin 2020’de daha kapsamlı bir ulusal kredi sistemi getirmeyi planlıyor. sistem Black Mirror dizisinin bir bölümünde uygulanan kredi sistemine benzetiliyor.
Nisan sonunda yayımlanan raporda uçağa ve trene alınmayan vatandaşlarının suçu tam olarak açıklanmadı. Sosyal kredi sistemi aslında bir kara listeler bütünü olarak tanımlanabilir. Ülke genelinde bir düzineden fazla liste bulunuyor. Her listede uçak ve trenlerde kötü davranmak ya da mahkeme kararına uymamak gibi suçlar yer alıyor.
Cezalandırılan vatandaşların suçları açıklanmamış olsa da eski devlet yetkilisi Hou Yunchun sistemin geliştirilmesini ve kredisi düşük kişilerin iflas etmesinin sağlanmasını öneriyor. Hou’nun bahsettiği kara liste genellikle borçluları kapsıyor ve Yüce Halk Mahkemesi tarafından insanların borçlarına sadık olmalarını sağlamak için oluşturuldu. Mahkeme borçluların adını ve kimlik numarasını web sitesi üzerinden paylaşıyor. Bu kişilerin yüksek hızlı trenlere binmesi, beş yıldızlı otellerde kalması, çocuklarını pahalı okullara göndermesi ya da internet üzerinden lüks ürün satın alması yasak.
Bazı bölgelerde kara listedeki kişileri aradığınızda karşınıza aradığınız kişinin çok fazla borcu olduğuna dair bir uyarı çıkıyor. Mayıs ayında borçluların fotoğraflarıyla oluşturulan kısa bir animasyon sinema salonlarında, otobüslerde ve kamusal alanlardaki ekranlarda yayınlanmaya başladı. Animasyon yayınlanmadan önce bir ses “Gelin gelin şunlara bir bakın. Bunlar para ödünç alıp geri ödemeyen insanlar” diyerek çevredekilerin dikkatini çekmeye çalışıyor
2013’te borçluların listesi ilk yayımlandığında listede 31 bin 259 kişi vardı. 2017’nin Aralık ayında listedekilerin sayısı 8,8 milyona ulaşmıştı. Son altı ay içinde yaklaşık 2,5 milyon yolculuk sistem üzerinden engellendi. Bunun sebebi Çin’in mevcut borçluları daha sıkı denetlemesi ya da listeye yeni kişilerin eklenmesi olabilir.
Liste ortaya çıktığı günden bu yana Çin medyasında sık sık bu listenin ülke genelinde 2020’de uygulanması beklenen sosyal kredi sisteminin ilk aşaması olduğu konuşuluyor. Şimdilik farklı pilot kredi sistemleri sekiz farklı şirket tarafından uygulanıyor. Bu şirketlerden biri de Alibaba tarafından yönetilen Sesame Credit. Bu şirket kişilerin kredi notunu mahkemelerin verdiği cezalara göre düşürüyor. Sesame Credit vatandaşlara kredi notu olarak bir rakam veren birkaç sistemden biri. Çin’in ulusal sisteminin her vatandaşa bir rakam verip vermeyeceği ise bilinmiyor.
Referans:
https://www.businessinsider.com/china-social-credit-system-punishments-and-rewards-explained-2018-4
https://www.youtube.com/watch?v=Onm6Sb3Pb2Y … https://www.youtube.com/watch?v=uReVvICTrCM …
https://bit.ly/2ZsNKeT Çin Sosyal Kredi Sistemi, Başka Ülkeleri de Özendiriyor
